بسته بندی داروها یکی از مراحل حیاتی در زنجیره تولید و عرضه داروهاست. هدف اصلی از بسته بندی دارویی، حفظ کیفیت، ایمنی و اثربخشی داروها در طول مدت زمانی که از تولید تا مصرف می‌گذرد، است. در این مقاله از بلاگ الکتروفارمد، به بررسی و تبیین نکات مهم در بسته بندی دارویی پرداخته می‌شود.
نکات بسته بندی دارویی
داروها و محصولات دارویی قبل از عرضه به بازار باید الزامات زیادی را برآورده کنند که برخی از آنها مربوط به بسته بندی است. بسته بندی دارویی در مقایسه با سایر بخش‌های صنعتی محصول، بخش بسیار ویژه‌ای است. مقررات سخت‌گیرانه بر این بخش، از مواد بسته بندی مجاز گرفته تا برچسب زدن، حاکم است. بسته بندی را می‌توان به عنوان وسیله‌ای اقتصادی برای ارائه، حفاظت، اطلاعات شناسایی، نگهداری، راحتی و انطباق برای یک محصول در طول نگهداری، حمل، نمایش و تا زمان مصرف تعریف کرد. به کمک دستگاه‌های
تست فیزیکی قرص مانند:
می‌توانید قبل از بسته بندی دارو، از سلامت و اصالت آن مطمئن شوید.
قوانین متعددی برای بسته بندی دارویی با کیفیت اعمال می‌شود، برخی از آنها به شرح زیر است:
1. انتخاب مواد بسته بندی
انتخاب مواد بسته بندی در بسته بندی دارویی امری حیاتی است که باید با دقت و مطالعه کامل انجام شود. مواد بسته بندی باید از جنبه‌های مختلف از جمله شیمیایی، فیزیکی، مقاومت در برابر عوامل خارجی و تأثیر بر روی دارو بررسی شوند تا با دارو تعامل مخرب نداشته و کیفیت دارو را تضمین کنند. همچنین در جلوگیری از تغییرات فیزیکی، شیمیایی یا میکروبی در دارو نقش مؤثری ایفا کنند. انتخاب مواد بسته بندی مناسب از جمله پلیمرها، فویل‌ها، شیشه‌ها و فلزات بر اساس خصوصیات دارو و نیازهای حفظ کیفیت آن انجام می‌شود.
2. حفاظت از نور
حفاظت از نور در بسته بندی دارویی یکی از نکات کلیدی است که باید در طراحی و انتخاب مواد بسته بندی مد نظر قرار گیرد. نور می‌تواند بر روی داروها تأثیرات مخربی داشته باشد و باعث تغییر در ویژگی‌ها و کیفیت آنها شود. استفاده از بسته بندی‌های تیره و مات می‌تواند از تأثیرات مستقیم نور بر دارو جلوگیری کند، این نوع بسته بندی به عنوان یک حائز محافظتی عمل می‌کند.
3. حفاظت از رطوبت
مواد بسته بندی باید توانایی مقاومت در برابر عوامل محیطی مانند نور، رطوبت، حرارت و تغییرات دما را داشته باشند، این عوامل می‌توانند به داروها آسیب بزنند و کیفیت آنها را تخریب کنند. رطوبت می‌تواند باعث تغییر شیمیایی در داروها شود یا باعث رشد میکروارگانیسم‌ها شود. این مورد در بسته بندی دارویی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا اندازه‌ها و خصوصیات داروها می‌توانند به شکل غیر قابل پیش‌بینی تغییر کنند.
4. حفاظت از هوا
بعضی از داروها به تماس با هوا و اکسیژن حساسیت دارند که می‌تواند باعث تغییر در ویژگی‌های دارو شود. بنابراین بسته بندی باید دارو را از تماس مستقیم با هوا محافظت کند. برای جلوگیری از نفوذ هوا به داخل بسته بندی، باید از مواد بسته بندی محکم و مناسب استفاده کرد. این نوع بسته بندی دارویی می‌تواند به ایجاد مانع فیزیکی برای هوا و ذرات رطوبتی کمک کند.
استفاده از گازهای مخصوص مانند گاز نیتروژن به عنوان جایگزین اکسیژن در داخل بسته بندی می‌تواند از نفوذ هوا و اکسیژن جلوگیری کند و به طور کلی ایجاد محیط محافظتی ایجاد کند.
5. ایجاد محیط محافظتی
بسته بندی دارویی باید محیطی محافظتی ایجاد کند تا داروی درون آن را از آسیب‌ها و ضررهای محتمل در زمان حمل و نقل محافظت کند. این محیط محافظتی می‌تواند به ویژگی‌های خاصی از بسته بندی، مانند استفاده از مواد بسته بندی خاص و تکنولوژی‌های مختلف، متصل باشد. بسته بندی دوپوشی می‌تواند به ایجاد محیط محافظتی از دارو در برابر عوامل محیطی کمک کند. در این حالت، دارو در یک بسته بندی اصلی و سپس در یک بسته بندی فرعی قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: اصول و شرایط نگهداری داروها و انبارداری دارویی 6. درج اطلاعات لازم بر روی بسته بندی
درج اطلاعات لازم بر روی بسته بندی دارویی امری بسیار مهم است و به منظور اطمینان از اطلاعات کامل و دقیق برای مصرف‌کنندگان و پرسنل درمانی انجام می‌شود. اطلاعات صحیح و جامع بر روی بسته بندی داروها به کاربران کمک می‌کند تا داروها را به درستی استفاده کنند و از خطرات ممکن جلوگیری کنند. اطلاعات مهمی مانند نام دارو، دستورات مصرف، تاریخ انقضا، شماره تماس تولیدکننده و... بر روی بسته بندی باید وجود داشته باشد.
هشدارها و احتیاط‌های مربوط به مصرف دارو باید به وضوح نمایش داده شوند. این شامل هشدارهایی مانند
عوارض جانبی دارو جدی، تداخلات با داروهای دیگر و مواردی که باید در طول مصرف دارو رعایت شوند، می‌شود.
بیشتر بخوانید: اصول نام گذاری دارو و چگونگی انتخاب نام دارو 7. بسته بندی مخصوص داروهای حساس
بعضی داروها نیاز به شرایط خاص برای حفظ کیفیت دارند (
عوامل مؤثر بر کیفیت دارو)، مانند داروهایی که نیاز به نگهداری در دمای پایین یا بالا دارند. برای این داروها باید بسته بندی دارویی مخصوص و مناسبی انتخاب شود.
8. تاریخ انقضا و کد اصالت
تاریخ انقضا بر روی بسته بندی باید به وضوح مشخص شده و داروها باید پس از این تاریخ مصرف نشوند. همچنین، بسته بندی باید دارای کد اصالت مناسب باشد تا از جعل و تقلب جلوگیری شود. دستورات مصرف و راهنمایی‌های واضح در مورد نحوه استفاده از داروها نیز باید در بسته بندی قرار داده شوند. این شامل مواردی مانند تعداد مصرف در روز، زمان مصرف و شیوه مصرف است.
9. آسانی استفاده و دسترسی
آسانی استفاده در بسته بندی دارویی امری است که باید در طراحی و اجرای بسته بندی داروها به آن توجه شود. بسته بندی باید به گونه‌ای طراحی شود که دسترسی به دارو آسان باشد و برای مصرف‌کنندگان و پرسنل درمانی به‌راحتی باز شود. اندازه مناسب بسته بندی، کنترل دسترسی و باز شدن آسان را تضمین می‌کند.
10. مطابقت با مقررات
در دنیای پزشکی هیچ چیز به شانس واگذار نمی‌شود. بسته بندی دارو به خودی خود به یک ابزار بازاریابی تبدیل می‌شود، اما باید با محدودیت‌های نظارتی خاصی نیز مطابقت داشته باشد. بسته بندی دارویی باید با مقررات صنعت داروسازی و مقررات مرتبط با
ایمنی دارویی و بهداشت تطابق داشته باشد. این شامل مواردی مانند قابلیت بازیافت، تهیه شده از مواد غیرسمی و دوستدار محیط‌زیست نیز می‌شود. توجه به مقررات و استانداردهای مربوط به قابلیت بازیافت در بسته بندی دارویی اهمیت دارد، زیرا این اقدامات می‌توانند به حفظ محیط زیست کمک کنند و پسماندهای پلاستیکی و مواد بسته بندی را کاهش دهند.
11. اندازه مناسب
برای یک دارو، اندازه بسته بندی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا شامل دو موضوع است، بسته بندی دارویی آنقدر بزرگ باشد که به وضوح در قفسه قابل مشاهده باشد، اما نه خیلی بزرگ، تا به راحتی توسط بیمار حمل شود. در واقع، یک جعبه دارو باید سفر کند، زیرا ما اغلب مجبوریم آن را چندین بار در روز مصرف کنیم.
بسته بندی اولیه و بسته بندی ثانویه
بسته بندی دارویی به طور کلی از بسته بندی اولیه و بسته بندی ثانویه تشکیل شده است. بسته بندی اولیه با دو محافظ از احتمال آسیب رساندن به محتویات به هر شکلی جلوگیری می‌کند. بسته بندی ثانویه به شما امکان می‌دهد مقدار زیادی از اطلاعات را که کاربر را برای نزدیک شدن به دارو راهنمایی می‌کند، متصل کنید. طراحی بسته بندی اولیه و ثانویه دارو تأثیر مستقیم و مهمی بر کارایی مدیریت در محیط پزشکی بیمارستانی و همچنین خصوصی دارد. از داروخانه تا بیمارستان، از طریق راهروها، تا مدیریت خانگی هر کاربر، به لطف بسته بندی که به راحتی می‌تواند با هویت صحیح محصول مرتبط شود، مصرف داروی مناسب به طور قابل توجهی آسان‌تر است.
سخن پایانی
بسته بندی دارویی از جوانب حیاتی در
داروسازی صنعتی است که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به‌منظور حفظ کیفیت، ایمنی و اثربخشی داروها، باید نکات مهم در بسته بندی رعایت گردد. این نکات شامل انتخاب مواد بسته بندی مناسب، حفاظت از نور، رطوبت، هوا و ایجاد محیط محافظتی می‌شوند که باعث ارتقای استانداردهای دارویی (
استاندارد ایزو در صنعت داروسازی) و بهبود سلامتی جامعه می‌گردد.
