محصولات دارویی و بهداشتی به دلیل ارتباط مستقیم با سلامت افراد جامعه باید در شرایطی تولید شوند که فاقد هرگونه آلودگی از نظر میکروبی و وجود میکروارگانیسم‌های زنده فعال باشند. به این معنی که این محصولات باید در شرایط کاملا استریل و به دور از هرگونه آلودگی تولید شوند؛ زیرا در صورت وجود کوچک‌ترین آلودگی در این محصولات، امکان به خطر افتادن سلامت درصد زیادی از افراد در جامعه وجود دارد. به همین دلیل به منظور اطمینان از این موضوع در فراند تولید محصولات دارویی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. تست استریل دارویی و تست میکروبی دارویی دو نمونه از این روش‌ها هستند که باعث به وجود آمدن اطمینان از عدم آلودگی داروها به میکروب‌ها و ارگانیسم‌های زنده فعال می‌شوند. با این مطلب از بلاگ الکتروفارمد همراه باشید.
عوامل مؤثر بر کیفیت دارو در صنعت داروسازی و داروسازی صنعتی
تست استریل دارویی چیست؟
منظور از شرایط استریل، عدم وجود میکروارگانیسم‌های زنده فعال در یک محصول یا
بسته بندی دارویی است. تست استریل دارویی یا آزمون استریلیتی آزمونی برای بررسی حضور میکروارگانیسم‌های زنده است. در این آزمون در صورتی که میکروارگانسیم‌ها در داخل محصول وجود داشته باشند، تکثیر فعال آن‌ها در محیط‌های کشت، باعث ایجاد کدورت می‌شود که وجود آلودگی در نمونه را تأیید می‌کند. تست استریل دارویی یکی از تست‌های مهمی است که بر روی محصول نهای کارخانجات تولید
مواد اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی صورت می‌گیرد.
تکنیک‌های تست استریلیتی
به منظور انجام تست استریل دارویی یا استریلیتی از دو تکنیک اصلی استفاده می‌شود که هر کدام روش اجرای متفاوتی دارند:
- روش تلقیح مستقیم: در این روش نمونه آزمایشی را در دو نوع محیط به صورت مستقیم تلقیح می‌کنند تا امکان تشخیص میکروارگانیسم‌های هوازی و بی‌هوازی وجود داشته باشد. این تکنیک بهترین روش برای تست استریلیتی تجهیزات پزشکی است. در این روش پس از تلقیح هر دو محیط به مدت 14 روز انکوبه می‌شود. در این تکنیک به صورت متناوب و روزانه مشاهده به منظور شناسایی شواهد آلودگی در نمونه انجام می‌شود.
- روش فیلتراسیون غشایی: این روش بهترین گزینه به منظور تست استریل دارویی و تجهیزات آزمایشگاه داروسازی حاوی مواد نگهدارنده است. در این روش ابتدا نمونه‌ها با استفاده از فلویید های مختلف شستشو داده می‌شوند. در نهایت این نمونه‌ها از طریق فیلتراسیون از بین فیلتر غشایی عبور داده شده و این فیلترها در دو نوع محیط به مدت 14 روز انکوبه می‌شوند تا امکان تشخیص میکروارگانیسم‌های هوازی و بی‌هوازی فراهم شود.
تفسیر نتایج تست استریل دارویی
در هر یک از روش‌هایی که برای این تست مورد استفاده قرار می‌گیرد، محیط کشت در طول دوره 14 روزه انکوباسیون، برای رشد مشاهده می‌شود. محیط در حالت عادی و استریل باید در برابر منبع نور، شفاف باشد. وجود مناطق کدر یا ابری نشان دهنده رشد میکروارگانیسم‌ها در نمونه است. زمانی که رشد از طریق کدورت تشخیص داده شد، به منظور تأیید کدورت به دلیل وجود میکروارگانسیم‌ها آزمایش انجام می‌شود؛ زیرا این امکان وجود دارد که نمونه به دلیل ریزش ذرات یا واکنش‌های شیمیایی با محیط باعث ایجاد کدورت شود. زمانی که ظرف مشکوک مورد آزمایش قرار می‌گیرد به منظور گذراندن باقیمانده دوره انکوباسیون به دستگاه انکوباتور بازگردانده می‌شود. در روز چهاردهم نمونه‌های کدر کننده منتقل و به مدت 4 روز انکوبه می‌شوند زیرا به پردازش بیشتری نیاز دارند.
انجام تست میکروبی و تست استریل دارویی به منظور کاهش
عوارض جانبی دارو است
تست میکروبی دارویی چیست؟
تست میکروبی دارویی یکی دیگر از تست‌هایی است که مانند تست استریل داروی برای داروها و فراورده‌های دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین مشکلات در فرایند تولید محصولات دارویی و بهداشتی، آلودگی میکروبی است. میکروب‌ها توانایی دارند که مواد مؤثره داروها یا افزودنی‌ها را تجزیه کرده و از این طریق موجب فساد، و از بین رفتن اثرگذاری، پایداری و کیفیت دارو شوند. در کنار این موارد وجود یک عامل میکروبی در داروها یک تهدید جدی برای سلامت مصرف‌کنندگان محسوب می‌شود و چون این فراورده‌ها معمولا توسط افراد دارای بیماری مصرف می‌شود می‌تواند با ورود پاتوژن به بدن آن‌ها مشکلات بسیار جدی به وجود آورد.
بدون شک برای درصد زیادی از افراد تصور آلوده بودن یک دارو به پاتوژن سخت است اما این موضوع در تاریخ صنعت دارویی وجود داشته و گزارش‌هایی از آلودگی میکروبی داروها وجود دارد.
FDA یا سازمان غذا و دارو آمریکا گزارش داده که در فاصله سال‌های 2012 تا 2019 در حدود 77% موارد ریکال دارویی شامل داروهای غیر استریل و در حدود 87% موارد ریکال در داروهای استریل به دلیل وجود آلودگی میکروبی بوده است.
رایج‌ترین عاملی که فراورده‌های دارویی را آلوده می‌کند، باکتری‌ها هستند. در صورتی که باکتری‌های گرم مثبت در یک فرآورده دارویی وجود داشته باشد، نشان می‌دهند که در
مراحل تولید دارو دخالت انسانی وجود داشته و در صورتی که باکتری‌های گرم منفی در دارو وجود داشته باشد، نشان می‌دهد که فرایند در محیط تولید به خوبی کنترل نشده است.
تست میکروبی دارویی به منظور شناسایی آلودگی‌های میکروبی در داروهای مختلف به کار گرفته می‌شود که برای این کار می‌توان از روش‌هایی مانند کشت میکروبی و آزمون‌های میکروبی رایج استفاده کرد. این روش‌ها معمولا به صورت سنتی یا با استفاده از کیت‌های شناسایی
API انجام می‌شوند.
کشت میکروبی فراورده دارویی
در تست میکروبی دارویی، اولین قدم این است که آلودگی دارو به میکروارگانیسم اثبات شود. کشت میکروبی را می‌توان رایج‌ترین روش برای این کار دانست که در محیط‌های استاندارد کشت باکتریایی و قارچی انجام می‌شود. نکته مهم در این روش توجه به ویژگی‌های مهارکنندگی رشد دارو است زیرا این ویژگی در دارو دلیل محکمی برای عدم آلودگی آن به یک عامل پاتوژن نیست.
شناسایی میکروارگانیسم آلوده کننده به روش بیوشیمیایی
در تست میکروبی دارویی مشخص کردن نوع میکروارگانیسم از اهمیت زیادی برخوردار است. در صورتی که میکروارگانیسم شناسایی شده در دسته باکتری‌ها قرار بگیرد، باید از فلوچارت شناسایی باکتری‌ها استفاده کرد. رنگ آمیزی گرم رایج‌ترین روش شناسایی باکتری‌ها است که می‌توان در این روش از آن استفاده کرد.
شناسایی مولکولی میکروارگانیسم‌ها
در این روش تست میکروبی دارویی، کشت اولیه میکروارگانیسم انجام شده و
DNA استخراج می‌شود. زمانی که
DNA میکروارگانیسم استخراج شد می‌توان با تکثیر بخش
S16 در
rRNA باکتری‌اه و
S26 یا
S18 در مخمرها و قارچ‌ها و تعیین توالی این بخش، سویه میکروارگانیسم را به دقت شناسایی کرد. قبل از انجام این روش، اجرای
انواع تست های فیزیکی قرص، تست بیوشیمیایی و انجام عمل استخراج و
PCR در یک کلنی ضروری است.
د ان روش می‌توان پرایمرهای اختصاصی برای یک سری سویه‌های مشخص از باکتری‌ها طراحی کرد و با انجام
PCR به راحتی سویه مورد نظر را شناسایی کرد. البته که این روش برای شناسایی سویه‌های محدودی قابل اجرا است اما با توجه به این موضوع که سویه‌هایی که بیشترین میزان آلودگی در فراورده‌های دارویی را دارند، تا حد زیادی شناخته شده هستند، با این روش می‌توان با سرعت بیشتری شناسایی را انجام داد.
بیشتر بخوانید: اصول و شرایط نگهداری داروها و انبارداری دارویی کلام آخر
فراورده‌های دارویی و بهداشتی از مهم‌ترین فراورده‌هایی هستند که به منظور ارتقاء سلامت افراد مورد استفاده قرار می‌گیرند و به همین دلیل باید عاری از هرگونه آلودگی به میکروارگانیسم‌ها و پاتوژن‌ها باشند. با توجه به اینکه داروها توسط افراد دارای بیماری با در نظر گرفتن
روش های دارورسانی به منظور بهبود علائم و شدت بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند، در صورتی که به هرگونه میکروارگانیسم آلوده باشند، می‌توانند خطرات جدی برای سلامت افراد به همراه داشته باشند. به همین دلیل در فرایند تولید داروهای مختلف از تست استریل دارویی و تست میکروبی دارویی با روش‌های مختلف استفاده می‌شود تا پیش از عرضه فراورده و مصرف آن توسط افراد جامعه، وجود هرگونه آلودگی احتمالی تشخیص داده شده یا از عدم آلودگی و استریل بودن آن اطمینان حاصل شود.
